گِل سفالگری

گل سفالگری بسیار آرامش بخش است و قابلیت انعطاف و حالت دهی راحتی دارد.

این انعطاف گل سفالگری کمک می کند تا هنرمند نقش برجسته کار بتواند به راحتی طرح مورد نیازش را در قالب تابلوی سفالینه به اجرا در آورد.

انواع مختلفی از گل های سفالگری با کیفیت های مختلفی وجود دارد.

کیفیت گِل سفالگری روی حالت دهی راحت تر و نیز دیر ترک خوردن کار تاثیر بسیاری دارد.

بنابراین با توجه به این نکات :

به شما توصیه می کنیم قبل از شروع کار نقش برجسته، خاک رس مورد نظر خود را شناسایی کرده و بهترین خاک رس را انتخاب کنید.

هنر ساخت تابلوهای نقش برجسته به منظورهای مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد.

اگر شما قصد ساختن یک نقش برجسته برای استفاده در منزل خود را دارید بهتر است به جهت قرارگیری آن در منزل توجه داشته باشید.

قطعا اولین کار نقش برجسته بهترین کار نخواهد بود، ولی با ارزش ترین کار خواهد بود، چون کار اول است.

بهتر این است که زاویه هایی را که بیشتر در معرض دید در منزل قرار دارد را مورد توجه بیشتری قرار دهیم و اثر هنری خود را برای آن ناحیه طراحی و اجرا کنیم.

نکاتی برای نقش برجسته

انتخاب طرح برای ساخت نقش برجسته :

قبل از شروع نقش برجسته همواره بهتر است یک ایده کلی و مشخص از طرح نهایی را در نظر داشته باشید.

اندازه ابعاد را مشخص کنید و نسبت طول و عرض تابلو را در نظر بگیرید.

ورز گل سفال:

جهت کار دست و تابلو سفالی نیاز به گلی داریم که چسبندگی زیاد داشته باشد.

این نوع گل را می توان از مکان هایی خاک رس دارند تهیه کرد، که معروف ترین و خالص ترین آن ها که عاری از گچ و آهک و املاح غیر خاک باشد را می توان از همدان تهیه کرد.

برش گل:

یک بسته گل را برای استفاده و خشت زدن باید به قطعات کوچک و سبک (معمولان ۵ یا ۶ تکه) تقسیم کرد ، کار برش را به وسیله سیم یا نخ انجام می دهند به این صورت که گل را یه صورت استوانه ای ایستاده قرار می دهند و بعد از در نظر گرفتن محل تقسیم ها ، سیم را با دو دست گرفته و به صورت افقی از روی محل های تقسیم می کشیم تا قطعه های گل از هم جدا شوند.

ورز دادن گل :

پس از برش قطعات ، گل را برای گرفتن هوای آن ورز می دهیم ( زیرا که اگر هوا داخل آن باقی بماند زمان پخت در کوره ، کار ترک برداشته و می شکند).

معمولا این قسمت نیاز به کمی قدرت بدنی و زور بازو دارد (هرچند می توان با پا نیز آن هارا ورز داد) بعد از ورز دادن و گرفتن هوای آن حال می توانیم آنرا داخل قالب قرار دهیم.

انواع قالب سفال

در سری آموزش های ساخت تابلو نقش برجسته سفال بعد ازبرش و ورز دادن حال باید آن را در قالب های خشتی قرار دهیم.

انواع قالب ها

قالب های گچی

قالب های چوبی

سایر انواع قالب

قالب گچی:

از این قالب ها برای کارهای تکثیری استفاده می شود ، کارهایی که به تعداد بالایی ساخته می شود و شکل آن ها کوچک است.

معمولا این قالب ها در ابعاد ۵۵ تا ۴۰۴۰ ساخته می شوند و بر روی سطح آن ها طرح مورد نظر قرار دارد.

قالب چوبی :

این قالب ها که در ابعاد ۱۰۱۰ تا ۴۰۴۰ یا قالب های بزرگ جهت تابلوهای بزرگ (۱ متر * ۱ متر یا ۱ متر در۲ متر) هستند ، با ۴ چوب چوبی ساخته می شوند، سطح این قالب ها مسطح بوده و هیچ طرحی ندارند .

قطر این قالب ها نیز از ۲ سانتی متر به بالا هست (بسته به حجم کار ، کارهای پرحجم ضخامت بیشتری دارند و

معمولا در این کارها بیشتر گل را برمی داریم و عمق می دهیم و کارهای کم حجم که ضخامت کمتری داشته و در این کار ها زمان حجم دادن به کار گل اضافه می کنیم).

برای ساخت تابلو های سفالی معمولا از قالب های چوبی با سایز ۲۰*۲۰ و ضخامت ۲ سانت استفاده می شود.

نحوه خشت زدن برای ساخت نقش برجسته سفال:

خشت زدن:

بعد از ورز دادن گل آن را با فشار در قالب جای می دهیم تا فضای قالب کاملا پر شود ( برای اینکار می توان از پتک پلاستیکی استفاده کرد) ، سپس اضافه آن را با سیم بر می داریم .

پهن کردن:

سپس قالب را در محلی که جهت پهن کردن تابلو در نظر گرفته ایم قرار می دهیم ، برای خالی کردن قالب ابتدا چند ضربه به بدنه قالب زده تا گل سفال از بدنه قالب جدا شود سپس آن را برعکس می کنیم تا خشت سفالی بر روی زمین بیفتد .

برای اینکه رطوبت گل باعث چسبیدن گل به قالب نشود می توان از تکه های روزنامه یا پلاستیک چرب شده به اندازه قالب استفاده کرد (به این صورت که قبل از قرار دادن گل در قالب پلاستیک را در قالب قرار می دهیم سپس گل را در قالب می گذاریم ، این کار باعث می شود که گل به قالب نچسبد و به راحتی از داخل قالب بیرون بیاید).

به همین روش به تعداد مورد نظر ( بسته به ابعاد کار ) خشت های سفالی را آماده و در کنار یکدیگر قرار می دهیم.

دورگیری:

پس از اینکه به تعداد کافی خشت آماده کردیم ، نوبت دورگیری آن ها میرسد (پس از خشت زدن و خالی کردن خشت از قالب اندازه آن ها کمی از سایز اصلی خارج شده و نظم و شکل خود را از دست می دهند) ، برای اینکار باید خشت ها را دوباره اندازه زده و با کاتر مقدار اضافه آن هارا ببریم و آن ها را دقیق کنار هم بچینیم تا به صفحه خشتی ما آماده برای انداختن طرح و مراحل بعدی کار شود.

انداختن طرح روی گل :

به دو روش می توان طرح را بر روی گل انداخت :

۱- در صورتی که توانایی طراحی خوبی داشته باشید با استفاده از ابزار ( قلم و یا هر ابزار نوک تیزی که بتواند برروی گل طرح را بیندازد ) می توانید طرح خود را بر روی گل بیندازید .

۲-می توانید از طرح خود پلات گرفته (چاپ در ابعاد بزرگ ، اندازه این پلات باید با اندازه کار خود برابر باشد ) و نقشه چاپ شده را بر روی گل قرارداده و از روی خطوط با ابزار طرح را برروی گل بیندازید.

پلات را سیاه سفید بگیرید چونکه فقط برای خطوط اطراف طرح ها به آن نیاز داریم و نیازی به سایه روشن و رنگ ها در پلات نداریم.

جزیئات تصویر را از روی یک عکس کوچتر نیز می توان استفاده کرد و پلات برای انداختن دقیق خطوط اصلی کار می باشد ، پس نیازی به خرج کردن اضافه نیست ، تا حد امکان خودتان هم می توانید خطوط را بدون پلات بر روی گل بیندازید.

حجم دادن و اضافه کردن گل 

بعد از اینکه طرح را روی سطح کار ہا گل انداختیم و با توجه به طرح باید به قسمت هایی از کار گل اضافه کرد وقسمت هایی هم باید گل را برداشت که این بستگی به کننده کار دارد که کار را آنطور که میخواهد حجم دهد.

افزودن گل:

برای اضافه کردن گل به سطح کار ابتدا قسمتی را که میخواهید به آن گل را اضافه کنیم را با ابزاری مثل چنگال شیار میکشیم  و با آب پاش آن سطح را کمی خیس میکنیم و گل را اضافه میکنیم به طوری که با گل سطح کار یکی شده کاملا بچسبد در این قسمت باید خیلی دقت کنید که بدرستی انجام داده اید .

درآوردن حجم :

بعد از اضافه کردن بعضی از سطح کار را هم مطابق سلیقه میتوانید با ابزار گل را کم کنید و سطح کار را از حالت یکنواختی در بیاورید.

در ضمن باید مراقب باشید که بیش از حد سطح کار نازک نشود که در مرحله خشک شدن باعث تاب برداشتن کار میشود.

برش نهایی کار :

بعداز اتمام کار باید با چاقو و یا کاتر کار را برش بزنید اگر بتوانید سعی کنید تا آنجا که امکان دارد برش را بین درز خشت ها که کنار هم چیده اید بزنید.

زمان برش دادن :

برش را میتوانید چند ساعت بعد از اتمام کار زمانی که سطح گل مقدار کمی سفت شده بزنید. توصیه میکنم که حتما اینکار را انجام بدهید و خیلی زمان برش تابلو را عقب نیندازید چون وقتی گل در حال خشک شدن است اگر کار برش خورده باشد کار کمتر ترک میخورد .

نکته ای که خیلی باید رعایت کنید این است که بعد از اتمام کار باید روی کار را در تمام مدت با نایلون بپوشانید و بگذارید رطوبت گل به آرامی از بین برود.

خالی کردن پشت خشت های سفالی و شماره گذاری

در این مرحله بعد از برش کار حدودا پس از سه الی چهار روز که خشتهای برش خورده مقداری رطوبت خود را از دست داده اند شروع به خالی کردن پشت خشت ها میکنیم.

بطوریکه شیارهایی میزنیم تا اینکه خشک شدن کارسریعتر انجام شود.خصوصا قسمت هایی که حجم گل بیشتر ، وضخامت بیشتری دارند.

همزمان با این کار ، پشت تک تک خشت ها عدد هایی میزنیم که جهت نصب کار از آن استفاده کنیم ،

این مرحله را باید با دقت انجام بدهید که کدها به ردیف زده شوند تا به هنگام نصب به مشکل برخورد نکنید.

خشک کردن خشت های سفالی

بعد از شماره گذاری خشت ها نکاتی را درموقع خشک کردن لازم است که به دقت رعایت شود.

برای خشک کردن ابتدا باید روی کار برش خورده را با روزنامه بپوشانید تفریبا به مدت ۳ روز که کار رطوبتش را به آرامی از دست بدهد.

مراقب باشید که کار در معرض باد وهوای مستقیم قرار نگیرد و در فضای بسته رطوبتش کم شود و خشت ها دفورمه نشوند ( اگر در معرض باد مستقیم قرار گیرد به علت از دست دادن سریع رطوبت تغیر شکل داده و ترک نیز بر میدارد).

بعد از چند روز روی کار را باز کنید و در همان فضای بسته بگذارید ، اگر گرم هم باشد بهتر است و زودتر خشک خواهد شد این زمان بستگی به آب وهوای آن منطقه دارد که بین ۱۰ تا ۱۵ روز زمان میبرد.

سمباده زدن خشت های سفالی خشک شده 

بعد از اینکه کارها خشک شدند باید خشت ها را سمباده بزنید.

روی کار و اطراف خشت را با سمباده تمیز کنید بطوریکه وقتی خشت ها در کنار هم میچینید تا آنجا که امکان دارد دقیق مرتب و کنار هم باشند که در نصب کار بسیار مهم است. سپس خاک سمباده را با یک اسفنج ازروی خشت ها پاک کنید و دقت کنید که اضافه گل ها و خرده گل در بالا و کنارهای خشت ها باقی نماند.

بعد از مرحله سمباده زدن کار آماده بردن به کوره میباشد.

مرحله کوره و پخت نقش برجسته

پس از خشک شدن کامل خشت ها که حدودا بین ۱۰ تا ۱۵ روز طول میکشد.خشت ها را باید در کوره گذاشت تا پخته شوند که دمای پخت بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه میرسد.معمولا برای پخت از کوره های گازی یا الکتریکی استفاده می شود.بعد از پخت کار آماده است برای نصب.